مراحل پخت آجر

مراحل پخت آجر به شرح زیر است

تهیه خاک رس:

در مراحل پخت آجر خاک رسی که برای آجر انتخاب می‌کنند لازم نیست که رس خالص بوده فقط کافی است که ناخالصی نظیر چوب، زغال، ریشه گیاهی نداشته باشد. زیرا این مواد هنگام پختن آجر در داخل کوره سوخته و جای آن خالی می‌ماند و مقاومت آجر را کم می‌کند.

عمل آوردن خاک:

منظور از عمل آوردن خاک آنست که خاکی یکدست و عاری از کلوخه و مواد خارجی مخصوصاً مواد آلی داشته باشیم. برای اینکار خاک را هوا می‌دهند، آن را آسیاب می‌کنند و اگر بخواهند آجر مرغوب تهیه کنند آن را می‌شویند. پس از خشک شدن از الک‌های مخصوص می‌گذرانند و دانه‌های درشت آن را جدا می‌نمایند. بعد از تهیه مصالح اگر بخواهند از آن بلافاصله استفاده نمایند آن را به سالن‌های ساخت گل می‌برند و در غیر این صورت آن را در سیلوهای مخصوص انبار می‌نمایند.

ساختن گل:

در حدود ۲۰ گرم از وزن خاک به آن آب اضافه می‌نمایند. آب مورد نیاز باید فاقد مواد خارجی بوده و همچنین نباید آبی باشد که در مراحل مختلف تهیه آجر با خاک رس ترکیب شیمیایی بدهد. بعد از اضافه کردن آب به خاک آن را خوب مخلوط می‌کنند تا تمام ذرات آن در مجاورت آب قرار گیرد و تر بشود. سپس آن را مدتی به حال خود رها می‌کنند تا رفته رفته اب به تمام ذرات خاک نفوذ کرده و آن را تر نماید و گل به شکل خمیر یکنواختی در آید.

آنگاه آن را با لگد زدن ورز می‌دهند و به یکنواخت شدن گل و بازشدن کلوخه‌هایی که هنوز در مجاورت آب قرار نگرفته‌اند کمک می‌کنند. مقدار آب موجود در گل باید به حداقل ممکن برسد و فقط شکل دادن گل را ممکن سازد. زیرا هرقدر آب گل زیادتر باشد خشک شدن خشت مشکل تر و پر هزینه تر می‌شود و بعد از آن که آب درون آن متصاعد گردید فضای خالی آن در خشت باقی می‌ماند و موجب پوکی آجر می‌گردد.

قالب گیری یا خشت زنی:

مراحل پخت آجر در کارخانه‌های قدیمی خشت زنی با دست انجام می‌گردید. به این صورت قالب چوبی به شکل آجری که می‌خواستند تهیه نمایند می‌ساختند. سپس آن را با دست از گلی که قبلاً تهیه شده و آماده بود پر می‌کردند. با فشار انگشتان کلیه فضای خالی که ممکن بود وجود داشته باشد پر می‌نمودند. سپس سطح خارجی را با دست صاف و صیقلی می‌کردند. بعد قالب را که ته نداشت و فقط یک چهار چوب بود را بلند می‌کردند در نتیجه خشت‌های قالب گیری شده در محل خود باقی می‌ماندند.

خشک کردن خشت:

پس از چند ساعت که از زدن خشت می‌گذشت و تقریباً خشت می‌توانست قالب هندسی خود را حفظ کند آن را از محل خود بلند کرده و از سمت سطح باریک‌تر پهلوی یکدیگر می‌چیدند؛ و بدین ترتیب سطوح بیشتری از خشت را در معرض جریان باد قرار می‌دادند و به خشک شدن سریع تر خشت کمک می‌کردند. البته در این روش به علت غیر فنی بودن اولاً در سطح خشت ناهمواری‌های شدیدی ایجاد می‌شد و در ثانی به علت آن که سطح روی آن در اثر کوران هوا زودتر خشک می‌شد ولی مغز آن هنوز رطوبت داشت و برای آن که رطوبت مغز به خارج هدایت شود ناچار در سطح آن ترک‌هایی ایجاد می‌شد.

انواع کوره‌های آجر پزی:

کورهٔ چاهی

این کوره‌ها در زمین حفر شده و خشت‌ها به صورت هِره و با رعایت فضای خالی روی هم چیده می‌شوند و پس ازاینکه اندود کاهگل را بر سر کوره می‌کشیدند؛ از ناحیهٔ زیر کوره، سوخت به کوره داده می‌شد. این کوره‌ها امروزه منسوخ شده‌اند.

کوره‌های سنتی ایران

در این کوره‌ها خشت‌ها بر روی آتش خانه، بصورت مخروط ناقص چیده می‌شود و سطح خارجی آن را با گل اندود می‌کنند. در این روش آتش و آجر ثابت هستند و حرارت در قسمتهای مختلف کوره متغیراست؛ بنابراین کیفیت آجرها متفاوت می‌شود. آجر کف کوره را جوش و آجر راس مخروط را نیم پخته (خام پخته) می‌نامند. نوع سوخت و زمان حرارت دادن در میزان مقاومت آجر اثر دارد. آجرهای زیرین برای اسکلت سازی مصرف می‌شود به رنگ سبز هستند.

بعد از آجر سبز آجر بهی قرار دارد، که برای دیوار غیر باربر استفاده می‌شود. در انتها آجر نیم پخته است، که برای پخت مجدد به کوره برگردانده می‌شود.

انواع آجر به ترتیب قرار گرفتن نسبت به آتش در کوره

• آجر جوش
• آجر سبز
• آجر گلبهی
• آجر سفید
• آجر ابلق
• آجر قرمز
• آجر خام پخته
آجر ابلق بیشترین استفاده را دارد.

کورهٔ هوفمان

از نوع کوره‌هایی است که در آن حرارت متغیر بوده و آجرها ثابت هستند. هر کوره هوفمان دارای تعدادی حجره یا اتاق بهم پیوسته است که دور تا دور کوره قرار گرفته‌اند و به آنها هب «قمیر» گفته می‌شود. محصول این کوره از لحاظ کیفیت و هزینه تولید، مناسب می‌باشد.

کورهٔ تونلی

از نوع کوره‌های است با آتش ثابت، که خشت‌ها توسط واگنهای متحرک، به داخل کوره رانده می‌شوند. محصول این کوره، آجرهای ممتازی هستند که بیشتر برای کارهای تزیینی و نمای ساختمان بکار می‌روند.