آجر

درباره آجر بیشتر بدانیم

خانه اولین فضای معماری است که هر انسان در بدو تولدش آن را درک می کند و آجر اولین مصالحی هست که آن را لمس میکنیم. در تمام طول تاریخ جهان فضای معماری هدف خاصی را دنبال می کند که القاء هدف آن در تمام جامعه و سطوح فکری مختلف تقریباً یکسان است. آجرها نیز جز معماری جهان به حساب می آیند و از ابتدای خلقت بشر نقش بسزایی در زندگی انسان ها داشتند؛ آجر به خشت‌هایی گفته می‌شود که احکام یا فرامین دولتی بر روی آن نوشته می‌شد (حک می‌گردید) و به وسیله پختن این خشت‌ها، نوشته‌ها را بر روی آن پایدار می‌کردند. مشخص نیست که خشت برای اولین بار از چه زمانی مورد استفاده قرار گرفته است.

ساخت و ساز و خشت در طول تاریخ

گمان می‌رود انسان‌های اولیه با مشاهده پخته شدن گل مجاور اجاق‌های خود و دیدن اینکه گل پخته شده سخت تر از کلوخه‌های کنار خود می‌گردید پی به خواص و روش تهیه آجر برده باشند. خشت همچنین به عنوان یکی از مصالح ساختمانی از دیرباز مورد استفاده بوده‌است. مصرف آجر به عنوان مصالح ساختمانی در ایران سابقه باستانی دارد. از بناهای باستانی مشهوری که در ساخت آن از خشت استفاده شده می‌توان به طاق کسری اشاره کرد. مثال دیگر کف دالان مسجد جامع اصفهان است که به وسیله آجرهایی مفروش شده‌ است که در زمان ساسانیان برای ساخت آتشکده بکار رفته بود. به طور کلی استفاده از آجر در طول تاریخ ایران بسیار گسترده بوده و بناهای بیشماری اعم از آتشکده، مسجد، ساختمان‌های مسکونی و… به وسیله این مصالح در ایران ساخته شده‌اند.

در حال حاضر با توجه به بالا رفتن تراکم جمعیت و ساخت بناهای چندین طبقه استفاده از آجر در اسکلت این نوع ساختمان‌ها مقدور نیست و از اسکلت‌های فلزی یا بتنی استفاده می‌شود؛ ولی از آجر برای نماسازی استفاده می‌شود یا در قسمتی از سالن و سایر فضاها بطور نمایان بکار می‌برند.

پیشینه و ساخت آجر در ایران

این تاریخچه به سالهای باستان می رسد، هنر آجرکاری در تمام دوره ها در ایران نقش چشمگیری داشته است، مخصوصا در دوره ی ارزشمند سلجوقی که برای تمام بناها از کاروانسراها گرفته تا آب انبارها و بناهای شاهی و مقبره و مساجد همه از این مصالح استفاده می کردند تا جایی که در دو برج خرقان قزوین بیش از سی نوع آجرکاری همراه با طاق نما سازی های بسیار زیبا و خط های آجری کوفی برجسته درست شده است.

هنر آجرسازی در دوره ایلخانی:

میتوان گنبد بسیار چشمگیر و خوش فرم هندسی سلطانیه را مثال زد که یک اجرای هنری استثایی است.

هنر آجرسازی در دوره تیموری:

میتوان کارهای آجری بسیار زیبای مسجد قائن و برج و مقبره اخنجان در حومه طوس مشهد اشاره کرد.

 هنر آجرسازی در دوره صفویه:

در این دوره نیز آثار شگرفی از تاریخی معماری را می توان در سی و سه پل و پل الله وردی خان دید.

هنر آجرسازی در دوره افشاریه و زندیه:

از آثار آجری این دوره به شبستان، مسجدوکیل با پوششهای طاقی، بازار وکیل و ارگ کریمخان میتوان اشاره کرد.

به طور کلی در این دوره خصوصا استان فارس نقوش زیبای آجری به شکلهای خاص و متنوع بسیار بوده است.

هنر آجرسازی در دوره قاجار:

هنر تیشه داری در این دوره رونق فراوانی داشته که می توان:

بازار و چارسوق بزرگ کرمان، بازار اراک، تیمچه حاجب الدوله در بازار تهران و تیمچه حاج حسین در کاشان